1. Stress
In deze fase is er nog niets aan de hand. Situaties van stress wisselen zich af met fasen van ontspanning. De stress zorgt ervoor dat de bloeddruk omhoog gaat en de hartslag stijgt. Je functioneert optimaal en haalt het maximale uit jezelf! Het lichaam herstelt zich volledig in de fasen van ontspanning. Wanneer de stress iets te lang duurt geeft het lichaam subtiele symptomen. Deze symptomen beperken zich tot lichte hoofdpijn, stemmingswisselingen, een opgejaagd gevoel en zo nu en dan wellicht een slechte nacht. Voor de meesten van ons is het onvermijdelijk dat je vaak in deze fase terechtkomt. Wanneer het herstel echter regelmatig en volledig plaatsvindt zal je hier niet overspannen van raken. test
2. Chronische stress
De stress neemt de overhand en ontspanning blijft uit. De momenten van ontspanning zijn zeker aanwezig, maar deze zijn te kort om weer volledig te herstellen. Na een vakantie voel je je weer topfit, maar na enkele dagen val je weer terug in hetzelfde patroon. Doordat het lichaam zeer sterk is en de klachten nog gering zul je meestal gewoon door kunnen lopen. Vermoedelijk ben je je niet bewust van het probleem en functioneer je voor je gevoel heel erg goed. Deze fase kan enkele maanden tot enkele jaren aanhouden zonder overspannen te raken. Afhankelijk van je lichamelijke en geestelijke reserves.
3. Overspannen
Je bent overspannen. De energie in je lichaam begint op te raken. De hoge cortisol-waarden beginnen zijn tol te eisen. Je dagelijkse belastbaarheid neemt af en je krijgt moeite om al je activiteiten naar tevredenheid uit te voeren. De lichamelijke klachten nemen toe. Allerlei symptomen kunnen nu de kop opsteken:
- Concentratieproblemen
- Angst- en paniekklachten
- Geheugenproblemen
- Stemmingswisselingen
- Neerslachtig
- Opgejaagd gevoel
- Nergens zin in hebben
- Neiging tot verslaving
- Verward
- Gevoelig voor prikkels
- Piekeren
- Vermoeidheid
- Slapeloosheid
- Gevoel van uitputting
- Pijn in de spieren (tintelingen)
- Nek- en schouderpijn
- Buikspanning
- Snelle ademhaling
- Hoofdpijn
- Beperkt zicht
- Oorsuizen
- Darmproblemen
- Snelle hartslag
- Verhoogde bloeddruk
- Koud
Dit is een belangrijk moment in het proces. Dit is namelijk het moment dat je concreet gaat merken dat je jezelf door de stress aan het slopen bent. Radicaal ingrijpen in deze fase kan heel veel ellende voorkomen en ervoor zorgen dat fase 4 t/m 6 niet nodig zijn. Dit kan inhouden dat je misschien tijdelijk minder moet gaan werken of op een andere manier de stress vermindert. In deze fase moet je structurele veranderingen in je gedrag aanbrengen om de dagelijkse stress te verminderen. Het is belangrijk om te weten dat je dit niet alleen kunt. Zoek hulp bij de ARBO, een psycholoog, lees relevante boeken of bekijk websites. Het vergt namelijk een complete omschakeling in het denken. Als je dit alleen zou kunnen dan was je niet in deze situatie beland. Bedenk goed dat de overbelasting nu al maanden of jaren duurt. Het verschil met een burn-out is dat het herstel in deze fase, met de nodige rust, zeer snel plaatsvindt.
Veel mensen grijpen echter niet in in deze situatie en verwachten dat het vanzelf overgaat. Ook zal er vaak gezocht worden naar concrete fysieke oorzaken voor de klachten. Stress komt als mogelijke oorzaak niet altijd naar voren. Veel mensen komen ook in een vicieuze cirkel terecht vanwege de klachten. Zoeken op het internet en bezoeken aan ziekenhuizen maken je onzeker, angstig en zorgen voor nog meer stress. Wanneer je overspannen bent kun je echter door adequaat in te grijpen ervoor zorgen dat je weer snel herstelt. Zie het als een laatste waarschuwing van je lichaam voorafgaand aan een echte burn-out.
4. Burn-out
De burn-out fase is voorbehouden aan de echte doorzetters. Je bent overspannen geweest, maar je hebt nog niet genoeg geleerd. Je hebt alle lichamelijke en psychische symptomen maanden of zelf jaren genegeerd. Het lichaam is geestelijk en lichamelijk uitgeput. Er is nu geen keuze meer. Je geest en lichaam functioneren niet meer. De klachten zijn niet meer te negeren en gaan je leven steeds meer beheersen. De eerder genoemde symptomen zijn nadrukkelijk aanwezig. Vaak zorgen één of meerdere van de volgende hoofdsymptomen ervoor dat goed functioneren niet meer mogelijk is.
- Angst- en paniekklachten
- Extreem gevoel van uitputting
- Extreem gevoelig voor prikkels
- Depressie
Ondanks de lange aanloop naar een burn-out komt deze toch vaak onverwacht en van de ene op andere dag kun je niets meer. Soms is het zelfs zo extreem dat mensen ineens zo verward zijn dat ze niet meer zelf thuis kunnen komen of zelfs letterlijk instorten. Het lichaam heeft al maanden en soms zelfs jaren subtiele signalen gegeven. Deze zijn structureel door jou genegeerd en daarom geeft het lichaam nu signalen die niet meer te negeren zijn. Hoe belangrijk je taken in het dagelijkse leven ook zijn. Nu zul je aan de slag moeten met je burn-out én met jezelf. Er is geen andere weg meer. Het zal een zware en lange strijd worden, maar in de meeste gevallen zul je herstellen en er als een sterker en wijzer mens uitkomen. Schroom niet om medicatie te gebruiken om deze situatie te verlichten. Je bent echt niet de eerste die met dit soort klachten bij de dokter komt en de meest ernstige symptomen zijn prima op te vangen of te verlichten.
5. Burn-out re-integratie
Na de schrik van de burn-out en de gedwongen rust krijg je meestal een gevoel van opluchting. Je hebt gedwongen de rijdende trein verlaten en nu heb je tijd om alles opnieuw op te bouwen. Enthousiast ga je weer aan het werk en je bent blij dat het ergste voorbij is. Deze fase kan de laatste fase zijn wanneer je voldoende geleerd hebt en je leven inderdaad drastisch hebt veranderd. In veel gevallen is dit echter nog niet het geval en gaat men na de gedwongen rust en het eerste herstel weer verder in het oude patroon.
6. Burn-out op herhaling
Het lichaam grijpt weer in. Blijkbaar heb je nog steeds niets geleerd van je eerste burn-out. Het beetje energie dat je hebt opgebouwd in de rustperiode is er binnen enkele weken of enkele maanden weer volledig doorheen gejaagd. Je valt weer helemaal terug in je oude patroon en wederom kun je helemaal niets meer. De teleurstelling, wanhoop en stress neemt in de double burn-out fase vaak toe. ‘komt het ooit nog goed’ is een gedachte die regelmatig door je hoofd spookt. Als je in deze situatie belandt moet je bedenken dat je dit blijkbaar nodig hebt om de juiste aanpassingen echt te maken. Door mentaal heel diep te zinken ben je in staat om goed na te denken over het leven en hoe je de juiste prioriteiten moet stellen. Welke zaken zijn belangrijk en welke niet. Medicatie kan nodig zijn om uit deze fase te komen.
7. Burn-out herstel
Na de double burn-out dip zal er een moment komen dat je weer voorzichtig uit het dal begint te klimmen. Langzaam maar zeker krijg je weer wat controle over jezelf. Deze fase zal in veel gevallen leiden naar het echte uiteindelijke herstel. Door de double burn-out dip ben je je zeer bewust van het risico op een terugval en kun je beter prioriteren in je leven. Mogelijk is dit zelfs het moment om te kiezen voor een andere baan of een andere levenswijze. Veel mensen maken op dit moment keuzes waardoor hun leven blijvend zal veranderen. Stress blijft altijd een onderdeel van het leven, maar zal na deze fase onder controle zijn en waarschijnlijk zal je niet meer overspannen of burn-out raken.
Over de auteur
Ronald Nico (1985) is ervaringsdeskundige. Hij kreeg een burn-out toen hij 27 jaar was. Ronald woont samen met zijn vriendin en werkt inmiddels weer fulltime als systeem- en netwerkbeheerder bij dezelfde werkgever.
Ronald is de initiatiefnemer van Stressplein.eu.